Trong
những năm gần đây, tình hình tội phạm nói chung, mua bán người nói riêng có
những diễn biến hết sức phức tạp và có chiều hướng gia tăng cả về số vụ và tính
chất nghiêm trọng với nhiều phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, nhiều
trường hợp có tổ chức chặt chẽ đã gây ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh trật
tự.
Tội phạm
mua bán người đã trở thành một vấn nạn, gây bức xúc trong toàn xã hội, không
chỉ ở Việt Nam mà trên phạm vi toàn thế giới, trực tiếp xâm hại đến tính mạng,
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người mà đối tượng tác động chủ yếu là phụ
nữ và trẻ em.
Đối
tượng của tội phạm mua bán người có thể là người lạ, bạn bè hoặc người quen,
thậm chí cả người thân. Thủ đoạn hoạt động của bọn chúng thường là: Hứa hẹn
giới thiệu việc làm nhàn hạ, có thu nhập cao. Núp dưới hình thức đi du lịch,
xuất khẩu lao động, du học theo các tổ chức lừa đảo ở trong nước hoặc nước
ngoài. Hứa hẹn giúp đỡ những phụ nữ lầm lỡ hoặc có hoàn cảnh éo le, khó khăn về
kinh tế để môi giới, lừa bán trẻ sơ sinh hoặc trẻ còn trong bào thai; Lợi dụng
hoàn cảnh khó khăn giúp đỡ về tiền bạc rồi đẩy họ vào con đường sa ngã hoặc bị
lệ thuộc vào chúng; Làm quen với những phụ nữ có con nhỏ, lợi dụng họ sơ hở để
chiếm đoạt con và dùng giấy tờ giả mạo để đem bán.
Hậu quả
với nạn nhân: Bị bóc lột sức lao động, làm những công việc nặng nhọc, quá sức;
Bị hành hạ đánh đập tàn nhẫn; Bị thương tích, tàn phế suốt đời, thậm chí tử
vong; Bị cưỡng bức, bóc lột tình dục…; Có nguy cơ bị mắc các bệnh lây truyền
tình dục, HIV/AIDS, Bị tước mất quyền công dân và quyền con người; Tinh thần
suy sụp, lo âu, sợ hãi; Mặc cảm, bi quan, mất niềm tin vào cuộc sống; Khó hoà
nhập với cuộc sống và cộng đồng; Dễ sa vào các tệ nạn xã hội hoặc trở thành kẻ
buôn bán người.
Đối với
gia đình: Tốn kém tiền bạc, thời gian và sức lực để tìm kiếm người thân; Hạnh
phúc bị tan vỡ, con cái thiếu sự quan tâm, chăm sóc, dạy dỗ; Các thành viên
trong gia đình sống trong lo âu, mặc cảm; Người thân đi tìm người nhà dễ có
nguy cơ trở thành nạn nhân.
Đối với
xã hội: Gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội; Làm thiếu hụt lao động, ảnh
hưởng đến sự phát triển kinh tế; Tăng gánh nặng kinh tế trong địa phương trong
việc giải quyết hậu quả của nạn buôn người.
Trước
những thủ đoạn nguy hiểm của tội phạm mua, bán người, Chính phủ đã xây dựng
những chính sách, hành lang pháp luật cho công tác phòng, chống đấu tranh trấn
áp loại tội phạm này, đặc biệt Luật phòng, chống mua bán người được Quốc hội
khóa XII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 29/3/2011, có hiệu lực thi hành từ ngày
01/1/2012. Đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về hoàn thiện pháp luật liên quan
đến đấu tranh phòng, chống tội phạm, trong đó có nội dung mua bán người; tạo cơ
sở pháp lý cho việc huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội
tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người.
Luật
phòng, chống mua bán người dành toàn bộ Chương II gồm 12 điều để quy định về
việc phòng ngừa mua bán người, có thể chia làm hai nhóm:
Nhóm thứ
nhất gồm 05 điều (từ Điều 7 đến Điều 11) quy định về các biện pháp phòng ngừa
chung, bao gồm: Thông tin, tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống mua bán
người. Mục đích nhằm nâng cao nhận thức về trách nhiệm của cá nhân, gia đình,
cơ quan, tổ chức và cộng đồng đối với công tác phòng, chống mua bán người, về
mối hiểm họa của mua bán người, từ đó đề cao cảnh giác, tích cực phòng ngừa,
ngăn chặn và đấu tranh chống mua bán người, chống kỳ thị, phân biệt đối xử với
nạn nhân bị mua bán. Tư vấn về phòng ngừa mua bán người. tiến tới loại trừ
nguyên nhân và điều kiện dẫn đến nguy cơ mua bán người. Để góp phần khắc phục
những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý an ninh, trật tự nhằm nâng cao
hiệu quả phòng ngừa mua bán người, Điều 9 của Luật PCMBN xác định rõ 07 nhóm
biện pháp để quản lý về an ninh, trật tự. Xuất phát từ nhận thức có một số lĩnh
vực kinh doanh, dịch vụ rất nhạy cảm, dễ có nguy cơ bị lợi dụng để mua bán
người, Điều 10 của Luật PCMBN xác định rõ phải quản lý, kiểm tra thường xuyên,
chặt chẽ đối với các hoạt động hỗ trợ kết hôn giữa công dân Việt Nam với người
nước ngoài, cho, nhận con nuôi, giới thiệu việc làm, đưa người Việt Nam đi lao
động, học tập ở nước ngoài, tuyển dụng người nước ngoài làm việc tại Việt Nam,
dịch vụ văn hoá, du lịch và các hoạt động kinh doanh, dịch vụ có điều kiện khác
dễ bị lợi dụng nhằm kịp thời phát hiện và ngăn chặn việc lợi dụng các hoạt động
này để mua bán người.
Nhóm thứ
hai gồm 07 điều (từ Điều 12 đến Điều 18) quy định về các biện pháp phòng ngừa
thông qua hoạt động của các tổ chức, cơ sở hoạt động kinh doanh, dịch vụ; nhà
trường và các cơ sở giáo dục, đào tạo; cơ quan thông tin đại chúng; sự tham gia
của Mặt trận Tổ quốc và các thành viên của Mặt trận cũng như sự tham gia của cá
nhân và gia đình trong công tác phòng ngừa mua bán người, cụ thể: Mỗi cá nhân,
gia đình có vai trò quan trọng, từng cá nhân phải tự ý thức được trách nhiệm
của mình đối với việc phòng ngừa để không trở thành nạn nhân bị mua bán, đồng
thời, cũng cần có trách nhiệm trong việc phòng ngừa tội phạm này, hỗ trợ nạn
nhân bị mua bán, giúp đỡ họ ổn định cuộc sống. Do đó, Điều 12 của Luật PCMBN
quy định cá nhân tham gia các hoạt động phòng ngừa mua bán người; kịp thời báo
tin, tố giác, tố cáo với cơ quan có thẩm quyền những hành vi vi phạm pháp luật
về phòng, chống mua bán người. Học sinh, sinh viên là một trong những đối tượng
mà công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống mua bán người
hướng trọng tâm đến. Điều 14 của Luật PCMBN xác định việc nhà trường, cơ sở
giáo dục đào tạo tham gia tích cực vào công tác phòng ngừa mua bán người nói
chung và công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục nói riêng là hết sức quan
trọng.
Trong
thời gian qua, bọn tội phạm thường lợi dụng sơ hở trong một số lĩnh vực hoạt
động để mua bán người như: hỗ trợ kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước
ngoài; nhận con nuôi, giới thiệu việc làm, đưa người đi lao động, học tập ở
nước ngoài, tuyển dụng người nước ngoài làm việc tại Việt Nam, dịch vụ văn hoá,
du lịch...vì thế, để ngăn ngừa có hiệu quả việc mua bán người, Điều 15 của Luật
PCMBN quy định về việc phòng ngừa mua bán người trong các tổ chức, cơ sở hoạt
động kinh doanh, dịch vụ.
Cơ quan
thông tin đại chúng có vai trò quan trọng trong công tác thông tin, giáo dục,
truyền thông về phòng, chống mua bán người, nó tác động trực tiếp tới ý thức
của từng người dân trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và mua
bán người nói riêng. Điều 16 của Luật PCMBN quy định cơ quan thông tin đại
chúng có trách nhiệm đưa tin kịp thời, chính xác các thông tin liên quan đến
lĩnh vực phòng, chống mua bán người.
Cùng với
các cơ quan nhà nước, các đoàn thể xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong
công tác đấu tranh phòng, chống mua bán người, đặc biệt là trong công tác thông
tin, tuyên truyền, giáo dục, tư vấn về phòng, chống mua bán người cũng như công
tác hỗ trợ nạn nhân. Vì vậy, để ghi nhận vài trò của các đoàn thể xã hội cũng
như tạo cơ chế pháp lý để các đoàn thể tham gia tích cực. Luật PCMBN đã có quy
định về sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên,
đặc biệt là Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam trong công tác phòng ngừa mua bán
người.
Để
phòng, chống tệ nạn buôn bán người, mỗi người dân đặc biệt là phụ nữ và
trẻ em hãy cảnh giác với những người không quen biết, không được tự ý bỏ theo
người khác mà không báo cho gia đình, cần cân nhắc và thảo luận với cha mẹ,
người thân trước khi đi tìm việc, cần được biết địa chỉ, số điện thoại nơi mình
đến và phải có cam kết lao động được chính quyền tại địa phương công nhận.
Tích cực phòng chống nạn mua, bán người, mỗi người dân hãy cùng đoàn kết,
hành động vì sự an toàn của mỗi người, mỗi gia đình, vì tương lai tốt đẹp
của toàn xã hội.